Bài viết này liệt kê một số thuật ngữ nhạc jazz , song song đó, nếu dịnh nghĩa nhạc jazz là gì và nguồn gốc xuất xứ của nhạc jazz, chúng ta cùng tìm hiểu.
Một số thuật ngữ nhạc jazz
Jazz: Một thuật ngữ bao hàm rộng lớn và đa dạng các phong cách Châu Mỹ – Châu Phi: RACTIME, BLUES, DIXELAND, SWING, BEBOP, COOL, THIRD STREAM, FREE JAZZ, FUNKY, JAZZ ROCK, và nhiều thể loại khác không thể phân loại được. Hầu hết đều có tính ngẫu hứng và cảm giác “swing” không thay đổi, tiết nhịp nổt bật và tiết tấu đảo phách.
Jazz Rock: Một thể loại Jazz cuối những năm 1960 và 1970, ứng dụng các nhạc cụ điện tử và nhịp nặng của Rock, phần đệm tiết tấu Funk và ngẫu hứng Jazz; Cũng được gọi là nhạc Fusion
Nhạc Jazz là gì?
Theo nhiều nhà nghiên cứu âm nhạc, Jazz là âm nhạc cổ điển của Mỹ. Tổ tiên xa xưa của Jazz, là âm nhạc của người Mỹ – gốc Phi bao gồm: âm nhạc lao động (Worksong), âm nhạc nhà thờ, đạo Tin Lành (Negro Spiritual), Minstrel Shows, sự pha trộn của âm nhạc châu Phi, châu Âu, Mỹ – Latin và nhiều loại hình âm nhạc, nghệ thuật khác… Đến đầu thế kỉ XX, một sự pha trộn giữa nhạc Blues, Ragtime và âm nhạc cổ điển châu Âu… đã khai sinh ra Jazz. Do vậy, Jazz chính là sản phẩm của một cuộc gặp gỡ văn hóa. Điều này cũng giống như lịch sử hình thành và phát triển của nước Mỹ một đất nước “đa văn hóa”.
Theo Tiến Sỹ Billy Taylor trong cuốn sách Jazz Piano a Jazz History, nhà xuất bản Wm. C. Brown Company. Tác giả của công trình có đoạn viết: “…sự hình thành và phát triển của nhạc Jazz và các phong cách trong Jazz, cũng giống như sự đa dạng trong văn hóa Mỹ, Jazz đã đưa văn hóa Mỹ, cũng như sự ảnh hưởng của mình đến các Quốc gia khác. Bản chất của Jazz là sự “đa văn hóa”, được tạo nên bởi vô vàn yếu tố khác nhau, nhưng nó đã tự phát triển với lý tưởng riêng, kết hợp từ truyền thống cho đến những nhân tố “ngoại lai” luôn luôn giao thoa ở mỗi không gian và thời gian nó cập bến, phù hợp với lịch sử hình thành và phát triển của nó…”
Nguồn gốc nhạc jazz
Jazz là một thể loại âm nhạc bắt nguồn từ cộng đồng người châu Phi ở Hoa Kỳ vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Jazz nổi lên ở nhiều nơi trên nước Mỹ với phong cách âm nhạc độc lập phổ biến vào thời đó; liên kết bằng kết nối chung giữa âm nhạc Mỹ gốc châu Âu và âm nhạc Mỹ gốc Phi với một xu hướng thiên về biểu diễn. Jazz có lịch sử kéo dài hơn 100 năm, từ thời kỳ ragtime tới ngày nay, và rất khó để có thể định nghĩa hoàn hảo. Jazz thường ứng tác, sử dụng polyrhythm (phức điệu), nhấn lệch (syncopation) và nốt swing, cũng như những khía cạnh của hòa âm châu Âu, âm nhạc đại chúng nước Mỹ, và các yếu tố âm nhạc châu Phi như nốt blue và ragtime.
Jazz lan ra khắp thế giới, nó hiện diện tại mọi nền văn hóa âm nhạc quốc gia, vùng, và khu vực, nảy sinh ra nhiều phong cách riêng biệt. New Orleans jazz khởi đầu vào đầu thập niên 1910, kết hợp đội hình brass band quân đội, điệu quadrille, biguine, ragtime và blues với ứng tác phức điệu tập thể. Thập niên 1930, swing big band, Kansas City jazz, và Gypsy jazz là những phong cách nổi trội. Bebop xuất hiện vào thập niên 1940, đưa jazz từ thứ âm nhạc đại chúng nhảy nhót thành “âm nhạc của nhạc công”, với nhịp độ nhanh và ứng tác dựa trên hợp âm. Cool jazz phát triển vào cuối thập niên 1940, giới thiệu loại âm nhạc bình tĩnh và mượt mà hơn với những dòng giai điệu dài.
Thập niên 1950 chứng kiến sự nổi lên của free jazz, khi nhạc công chơi nhạc mà không cần beat hay cấu trúc nào, và hard bop, mang theo ảnh hưởng từ rhythm and blues, nhạc Phúc âm, và blues, đặc biệt ở cách chơi piano và saxophone. Modal jazz ra đời cũng vào những năm 1950, sử dụng mode làm cơ sở của cấu trúc âm nhạc và ứng tác. Jazz-rock và jazz fusion xuất hiện vào cuối thập niên 1960 – đầu 1970, kết hợp ứng tác jazz với phần nhịp (rhythm), nhạc cụ điện và âm thanh được khuếch đại của rock. Thập niên 1980, smooth jazz trở nên thành công, có được nhiều lượt phát trên radio cũng như sự chú ý từ đại chúng.
Khó có thể định nghĩa hết được nhạc Jazz là gì, một phần là do lịch sử hình thành phức tạp của nó, bởi trong nhạc Jazz có nhiều nhân tố âm nhạc đến từ châu Phi, châu Âu, và cả vùng Caribe (Caribbean). Tuy còn nhiều tranh cãi giữa các nhà nghiên cứu, lý luận, phê bình về sự đóng góp lớn, hay nhỏ của các nền văn hóa cho sự hình thành của Jazz, nhưng một điều họ luôn nhất trí nếu không có sự pha trộn giữa các nền văn hóa, thì nhạc Jazz sẽ không được như ngày hôm nay. Do vậy, nhạc Jazz được sinh ra từ Mỹ, đó là kết quả của sự du nhập những nhân tố âm nhạc ngoại lai, được hình thành phát triển trên một vùng đất mới.
Với hơn một thế kỷ hình thành và phát triển, nhạc Jazz nói chung nghệ thuật Piano Jazz nói riêng đã trở thành một trong những di sản văn hóa của nhân loại. Điều đặc biệt ở đây, là quá trình hình thành và phát triển của Jazz và nghệ thuật Piano Jazz diễn ra trong một thời gian ngắn và với một tốc độ nhanh, bởi sự lan toả, và giao thoa với âm nhạc của mỗi vùng đất khi nó du nhập.
Trên đây là một số thông tin và thuật ngữ nhạc jazz, từ sưu tầm, chúng tôi hy vọng bài viết sẽ mang đến những thông tin hữu ích cho bạn.
